|
|
|||
|
||||
revija |
|---|
revija + |
|---|
pretraga |
|---|
šta da se radiRegionalizacija, decentralizacija, provincijalizacija, itd.Predrag Savić, poslanik u Skupštini SCG |
podnaslovi } |
Kako su to neki drugi radili?
Dr Nadia Skenderović-Ćuk u radu pod nazivom „Evropske koncepcije regionalizma, Pregled i analiza” tvrdi da je ekonomski cilj zajednički za sve tipove evropskih regionalizacija. Ovaj pregled jako dobro opisuje ono što se u ovoj oblasti događalo i događa, pa ću se uglavnom njega i držati u narednom delu izlaganja.
U Zapadnoj Evropi regionalizacija je obavljena ili se obavlja na tri načina: prilagođavanjem postojećih institucija (Švedska, Holandija, Nemačka, donekle Velika Britanija), regionalnom decentralizacijom (Francuska, Portugalija, donekle Grčka) i institucionalnom regionalizacijom (Španija, donekle Italija i Belgija).
Primer Švedske je zanimljiv: na nivou oblasti postoji veće koje biraju građani i postoji guverner koji (slično načelniku okruga u Srbiji) rukovodi decentralizovanim odeljenjima vlade. Za razliku od Srbije, rad guvernera kontroliše širi savet kojim dominiraju članovi izabrani od strane oblasnog veća. Postoji takođe proces širenja autonomije oblasti, uz već postojeća široka ovlašćenja i finansijsku autonomiju švedskih opština.
Regionalna decentralizacija u Francuskoj započela je stvaranjem oblasti čija je glavna funkcija bilo prostorno planiranje, te su granice regiona isključivo funkcionalne. Ipak, regionima upravlja veće koje biraju građani, a izvršna ovlašćenja ima predsedavajući veća. Najvažnije je, zapravo, što se ovlašćenja regiona postepeno proširuju na obrazovanje, kulturu, regionalni i ekonomski razvoj.
Institucionalna regionalizacija do sada je dala najviše stepene autonomije regiona, sa suštinskom političkom i finansijskom autonomijom koja ponekad doseže nivo karakterističan za federalne jedinice. Ovakvu koncepciju u potpunosti je do sada primenila jedino Španija, gde ustav daje samo okvire autonomije regiona koji su potom formirani inicijativom lokalnog stanovništva.
Španski regionalni sistem nije homogen, jer objedinjava nekoliko pravnih i finansijskih sistema koji odgovaraju različitim regionalnim zajednicama. Postoje regionalne skupštine, izabrane po proporcionalnom sistemu, savet vlade izabran od skupštine, predsednik koga imenuje kralj, ali na predlog skupštine, čak i visoki sud pravde inkorporiran u jedinstveni sistem državnog pravosuđa.
Zemlje u tranziciji Centralne i Istočne Evrope, na svoju nesreću, imaju istoriju koja neće ići u prilog pokušajima decentralizacije. Ne slučajno, Češka i Poljska za sada su u tome najdalje odmakle. Čeških 14 regiona imaju neposredno izabrane skupštine i regionalna izvršna veća. Nedostatak je zapažen kod formiranja granica regiona, zanemarene su tradicije i ekonomski razvoj pojedinih krajeva što ugrožava funkcionalnost regiona. Poljskih 16 vojvodstava takođe biraju svoje skupštine i izvršne odbore, a oblasti u Mađarskoj imaju neke svoje funkcije, ali ne i finansijsku autonomiju. Regionalizacija u Rumuniji i Bugarskoj uglavnom i za sada predstavlja samo promenu fasade.
Uzgred, Sjedinjene Američke Države čitav proces prošle su gotovo u suprotnom pravcu: pojedine države najpre su se udružile i prenele deo svojih ovlašćenja na centralnu vlast. Okruzi, kao delovi država, nastali su da bi savezne države preko njih obavljale neke funkcije, a opet, mnogi službenici okruga biraju se na posebnim izborima. Gradovi, sela i naselja imaju mnogo specifičnih oblika samouprave koji su raznovrsni na tipično američki način, pa nam njihova praksa, čini mi se, ne može baš mnogo pomoći da izaberemo pravi put.